گسكت (Gasket)
گسكت در لغت نامه فارسي به معناي درزبند و لايي مي باشد. در فرهنگ اصطلاحات فني، گسكت بدين گونه تعريف شده است:
A gasket is a mechanical seal that serves to fill the space between two objects, generally to prevent leakage between the two objects while under compression. Gaskets are commonly produced by cutting from sheet materials, such as gasket paper, rubber, silicon, metal, felt, fiberglass, or a plastic polymer. Gaskets for specific application may contain asbestos.
گسكت يك درزگير (درزبند) مكانيكي مي باشد كه به گونه اي طراحي شده تا در فضاي خالي بین دو شيء (اتصالات فلنجي) كه تحت فشار هوا يا آب هستند قرارگرفته تا از نشتي جلوگيري بعمل آيد و به اصطلاح آببندي گردد. گسكت ها به‌طور معمول از برش موادي كه بصورت ورق ها مي باشند، توليد مي شوند همچون گسكت هاي مقوايي، لاستيكي، سيليكوني، فلزي، نمدي، فايبرگلاس و يا پليمرهاي پلاستيكي، گسكت ها در موارد خاص شامل مواد آزبستي نيز مي باشد.
گسكت ها بر اساس فلزي يا غير فلزي بودن به ترتيب زير تقسيم بندي مي گردد:
Metallic (فلزي)
Semi Metallic (نيمه فلزي)
Non Metallic (غير فلزي)
Metallic & Semi Metallic Gasket
گسكت ها با ساختار فلزي و نيمه فلزي داراي انواع مختلفي به شرح ذيل مي باشد:
-
گسكت مارپيچي يا اسپيرالوند Spiral wound Gasket
Spiral wound Gasket
-
گسكت رينگي Ring joint Gaske
Ring joint Gaske-نقطه کنترل
-
گسكت با پوشش فلزي Metal Jacketed Gasket
Metal Jacketed Gasket
Pressure rating فشار كاري در گسكتها
-
گسكت هاي مارپيچي (Spiral wound gasket):
اين نوع گسكت داراي يك لايه از جنس فولاد ضدزنگ و يك لايه پركننده از جنس آزبست يا تفلون و يا گرافيت مي باشد كه با مقطع V شكل و بصورت فشرده دور هم پيچيده شده است. (مقطع V شكل باعث مي شود اين گسكت ها فشار بيشتري تحمل كنند) ضخامت اين نوع گسكت براي تمام اندازهها و كلاسها يكسان مي باشد. اين گسكت ها از تركيب يك فلز شكل داده شده سيمي و مواد نرم پركننده تشكيل گرديده اند. شكل اين گسكت ها هنگامي كه در بين دو فلنج فشرده مي گردند تاثير زيادي در آببندي دارد. اين نوع لاييها ممكن است داراي رينگ داخلي و يا رينگ خارجي باشند كه رينگ داخلي ميزان خوردگي فلنج را كاهش داده و از اجزاي آببندي محافظت مي كند و رينگ خارجي براي صحيح نصب كردن لايي كاربرد دارد. معمولاً جنس اين رينگها فولادي و ضخامت آنها حداكثر 3.5mm مي باشد. ارتجاعي بودن و مقاومت گسكت هاي مارپيچي عواملي هستند كه اين گسكت را بعنوان يك گزينه مناسب براي استفاده در كاربردهاي متنوع متمايز ساخته است.
اين نوع لايي در فلنج هاي ساده و فلنج هاي با سطح برجسته و فلنجهاي زبانه و شياردار استفاده مي شود.
در بسياري از مكانهاي صنعتي همانند پالايشگاهها ،انواع سايتهاي فرآيندهاي شيميايي ،نيروگاهها و همچنين صنايع هوايي استفاده از اين نوع گسكتها فراوان مي باشد.
گسكت هاي مارپيچي از سايز 2/1 اينچ تا 60 اينچ در دسترس مي باشد.
ويژگي واشرهاي اسپيرال
- بدليل استفاده از چندين حلقه متوالي نوار فلزي كه توام با نوار مياني (فيلر) پيچيده مي شود، واشرهاي اسپيرال قابليت آببندي بسيار خوبي دارند.
- با انتـخاب جنس مناسب براي نوار فلزي و نوار فيلر، واشر اسپيرال كليه كاربردهـاي صنعتي تا فشار200bar و محدوده حرارتي -200 تا 1000 درجه سانتيگراد و انواع محيطهاي شيميايي را پوشش مي دهد.
- بر حسب شرايط محيط نصب واشر (دما، فشار، و…)
نوار فلزي از جنس فولادهاي ضدزنگ (Stainless Steel 304 316 321 ) مس ، نيكل و يا تيتانيوم انتخاب ميگردد. نوار فيلر نيز برحسب نياز از جنس گرافيت، تفلون، سراميك و يا مواد نسوز انتخاب ميگردد.
- بدليل قابليت ارتجاعي مناسب، واشرهاي اسپيرال در برابر ارتعاش، شوك حرارتي و شوك فشار بسيار مقاوم ميباشند.
- سهولت نصب يكي از ويژگيهاي بارز واشرهاي اسپيرال مي باشد. بدليل عدم استفاده از چسب در هنگام مونتاژ اين واشرها، تعويض و جايگزيني واشرهاي اسپيرال بسيار آسان مي باشد. واشرهاي اسپيرال هيچگونه اثر تخريبي بر روي سطوح فلنج ندارد.
انواع گسكتهاي اسپيرالوند بر اساس رينگ داخل و خارج :
- گسكت اسپيرالوند بدون رينگ Spiral wound Gasket Element only
- گسكت اسپيرالوند با رينگ داخل Spiral wound Gasket with inner ring
- گسكت اسپيرالوند با رينگ خارج Spiral wound Gasket with outer ring
- گسكت اسپيرالوند با رينگ داخل و خارج Spiral wound Gasket with inner& outer ring
-
گسكت رينگي (Ring Joint Gasket):
اين نوع گسكت ها بر اساس استانداردهاي API 6A و ASME B16.20 ساخته مي شوند و جهت اتصالات فلنج هاي نوع (Ring Type Joint:RTJ) منطبق بر استانداردهاي API 6Aو ASME B16.5وMSS SP44 استفاده مي شود. جنس آنها با توجه به فرآيند معمولاً از استنلس استيل 304 يا 316 و يا آهن نرم (Soft Iron) مي باشد. و داراي مقطع بادامكي (Oval) و يا 8 ضلعي (Octagonal) مي باشد.
قابليت تحمل فشار و دماي بالايي را دارند و در محيط هايي كه عامل خورندگي وجود دارد استفاده مي گردد. همواره توصيه مي گردد سختي جنس گسكت هاي رينگي از سختي فلنج هاي مورد استفاده كمتر باشد.
-
گسكت با پوشش فلزي (Metal Jacketed Gaskets):
اين نوع لايي از جنس آزبست، تفلون و يا گرافيت مي باشد كه از زير و رو با صفحه فلزي پوشش شده است. ضخامت اين نوع لايي براي تمام اندازه ها و كلاسها برابر 4.5mm+0.25 مي باشد وقطر خارجي آن در يك اندازه مشخص براي تمام كلاسها يكسان مي باشد.
ميتوان اين گسكت ها را به همراه تقسـيم كننده هاي يك تكه يا جوشي توليد نمود. مقطع پوشش نيز مسطح يا موج دار مي باشد.
اين نوع لايي در فلنج هاي با سطح برجسته و فلنج هاي زبانه و شياردار و مبدل هاي حرارتي استفاده مي شود.
گسكت لاستيكيRubber Gasket
گسکت های لاستيکی در لوله کشي هاي مخازن و پروژه های مربوط به آب کاربرد دارند. نوع مسطح اين گسکت ها از ورق لاستيکی بريده می شود. مدل تقويت شده با رينگ فلزی برای فشارهای بالا مناسب می‌باشد. در نوع تقويت شده می توان با جايگزين نمودن بخش لاستيکی از رينگ فلزی به دفعات استفاده نمود.
نحوه قراردهي گسكت
در يك اتصال فلنجي، كليه اجزاء بايد بصورت كاملاً صحيح قطعه آببند را در بر بگيرند. در بيشتر موارد بروز نشتي، عدم بكارگيري صحيح همين نكته مي باشد.
انتخاب گسكت مناسب
انتخاب Gasket مناسب جهت كاربردهاي ويژه كار نسبتاً سختي مي باشد. در انتخاب يك Gasket موارد ذيل بايد در نظر گرفته شود:
- مقدار دمايي كه Gasket بايد در آن دما كار كند.
- نوع سيالي كه قرار است از داخل خط عبور نمايد.
- مقدار فشاري كه گسكت بايد در آن فشار كار كند.
- نوع فلنج وتعداد پيچهايي كه قرار است فلنج ها را به هم متصل سازد.
- تعداد دفعات استفاده از گسكت
- قيمت و موجودي گسكت
مواردي كه باعث از بين رفتن گسكت مي گردد:
- وجود ارتعاشات در سيستم
- وجود ضربه قوچي در سيستم
- قرارگيري نامناسب گسكت
- در مسير گرمايش قرار گرفتن
- خزش گسكت (تغيير شكل تدريجي و كند آن تحت تاثير نيروي ثابت با تنش مداوم )
- فشار غير يكنواخت از طرف فلنج هاي نگهدارنده گسكت
- پائين بودن قدرت تحمل گسكت
- پائين بودن قدرت استحكام پيچ ها
